Carina Cygnus: samanyolunun merkezine en uzak olan, bizim ve Güneş'imizin bulunduğu bölge.

  SAGITTARIUS A HAKKINDA

 Her galaksinin merkezinde süper kütleli bir karadelik bulunmakta. Samanyolunun merkezindeyse Sagittarius (zodyak kuşağında yay burcunu temsil ediyor) adlı bir takım yıldızı bulunur. Burada aslında karadelik var hey!
 Yapılan araştırmalarla Sagittarius A karadeliğinin doğusunda süpernovanın kalıntıları, batısında ise bir spiral bulunur. Batıdaki spiral üç kollu olup saniyede 1000 km hızla dönüyor ve bir uçtan bir uca 25 ışık yılı boyunca uzanır. Sagittarius A'nın çok yakınında 28 tane yıldızlar var ki saniyede 5 bin km hızda dönmekteler, bayağı hızlılar anlayacağınız.
 Karmaşık yapıya sahip iç içe geçmiş üç farklı oluşum var; Sagittarius A Doğu, Sagittarius A Batı ve Sagittarius A.
 Doğu kısmı çok yüksek enerjiye sahip yıldız patlamalarıyla oluşmuş. Öyle ki bu denli yüksek enerji için herhangi bir süpernovadan 50 kat yüksek enerjiye sahip olması gerek.
 Öte yandan iyonize olmuş gaz ve toz bulutundan oluşan batıdaki spiral Sagittarius A karadeliğinin etrafında hızlıca dönerken bir yandan da yutulmakta. Ayrıca karadeliğin etrafında dev yıldızlar da var. Morötesi ışınları emdiği için radyasyon yıldızların çevresini etkiliyor.

 Ben burada çok benzetemesem de batı spiralin simide benzeyen bir yapısı var. Buna, etrafındaki disk neden oluyor. Disk, spirale oranla daha fazla soğuk gazlardan oluşuyor.
 Spiralin yapısı doğu kolu, batı kolu  ve bar denilen merkezden oluşuyor. Karadelik de bunların ortasında bulunmakta.

 Karadelik Oluşumu

Bir hayli ilgimi çeken bir olay aslında konuyla da ilgili olarak biraz bahsedeyim. Karadeliğin, çevresindeki bütün her şeyi, ışığı bile yuttuğunu biliyoruz. Ama örneğin bir yıldızı yutarken bazen bir kısmını geri püskürtüyormuş. Buna değinmeden önce biraz (bayağı fazla) geriye gidip big bang olayını ele almak istiyorum. İlk şekillenen yıldızlar Güneş'ten kat kat büyükmüş bu yüzden yakıtları çabucak bitip ölüyorlar ve süper kütleli süpernovaya dönüşüyorlar. Sonunda da karadelik oluşuyor. Karadelikler kütleleri bir araya getirip galaksileri oluşturdular ve bu diğer yavru galaksileri etkiledi; kimisiyle birleşip daha büyük galaksiler oluşturdular, büyük balık küçük balığı yutar misali hangisinin kütlesi büyükse o diğerini yutuyor böylece karadelik de büyüyordu. Bunun sonucunda doğru orantılı olarak, karadeliğin kütleçekimsel gücü de artıyor.

 

Karadeliğin maddeyi yutması temalı bkz.

 Karadeliğin, etrafında ne var ne yok bir güzel yutarken, bazen de bir kısmını püskürttüğünü söylemiştim. Buna karadelik jetleri deniyormuş. Popüler gökbilimde buna 'imdat çığlığı' da deniyor ilgi çekici. 2004'te yapılan araştırmaya göre jetlerin karadeliğe çok yakın bölgede başladığı gözlenmiş.

 Şimdiki evrende çoğu süper kütleli karadelik az aktifken buradan çıkan jetler gökada evrimini etkiliyor, zaman zaman süper kütleli karadelikler aniden çok miktarda maddeyi tutup jetlerin gücünü artırabiliyormuş. Sonucunda bu da fazladan enerji sağlıyormuş. Bu konuda ALMA'nın yaptığı bir gözlem de var buradan bakabilirsiniz. 

 Son olarak, karadeliklerin dönüş hızlarını yakınlardaki x ışınlarının izlenerek tespit edildiğini öğrendim. Üç farklı dönüş tipi varmış. Bunlar ters yönde karadelik, dönmeyen ve normal dönüş karadelik olarak adlandırılıyor. Popüler gökbilimde buna da orijinal isimler bulunabilir bence, baş döndürücü karadelik! falan. Bence komikti.

  

 Henüz yeni üyesi olduğum buralarda olabildiğince sıkmadan paylaşımlara devam edeceğim, stay with love and advice!

Uyarı: Kullanılan görseller ticari amaçlı değildir.